Дала моңо сыңлай күңелдә...
Мәрйәм Тимерхан ҡыҙы Күсмәева 1952 йылда Хоҙайбирҙин ауылында уҡытыусы ғаиләһендә донъяға килә. Балалыҡ, үҫмерлек йылдары атаһының тыуған яғы - Мәләүез ерендә үтә. Нөгөш урта мәктәбенән һуң Стәрлетамаҡ педагогия институтын, мәскәүҙә Юғары комсомол мәктәбен тамамлай. Бер аҙ Өфөлә матбуғатта эшләй. Ғүмере буйы тыуған яғына тоғро ҡалып, Мәләүездә комсомол ҡала комитетында, “Октябрь юлы” гәзите мөхәрририәтендә, дәүләт органдарында етәксе вазифаларын башҡара, “Сатурн” телевидениеһында фәһемле тапшырыуҙар алып бара.
Байтаҡ йылдар “Мәләүез таңдары” әҙәби берекмәһен етәкләй, ижадсыларға ярҙам итә. Фәтҡулла Комиссаровтың “Дауыл булып остом дауылдарҙа” китабын баҫмаға әҙерләгән.
Рус һәм башҡорт телендә яҙылған шиғырҙары республиканың төрлө баҫмаларында даими баҫылып тора, хикәйәләр ҙә яҙа, бер нисә китабы ла донъя күргән. 2003 йылда “Айҙың тулған мәле” китабы өсөн - Булат Рафиҡов исемендәге, ә 2012 йылда Фәтҡулла Комиссаров исемендәге премияға лайыҡ була.
Һеҙҙең иғтибарға шағирәнең бер шәлкем шиғырҙарын тәҡдим итәбеҙ.
Ҡатын-ҡыҙ бәхете балҡып торор,
Балҡыштары менән тартып торор.
Һәр көн иртән ҡояш менән тыуыр,
Ул юғалһа, шишмәләр ҙә ҡорор.
Ҡатын-ҡыҙ бәхете тыйнаҡ йорттоң
Түрҙәренә ихлас саҡырып торор.
Уңған ҡулдарына күҙ эйәрмәҫ,
Йүгереп йөрөп, һыйлы табын ҡорор.
Ҡатын-ҡыҙ бәхете балаларҙың
Күҙҙәрендә осҡон булып яныр.
Бәләләрҙән йолор, ҡурсалар ҙа,
Ир-егеттең даны булып барыр.
Бәхетһеҙ ҙә булһа гүзәл заттар,
Был донъялар янып, көлгә ҡалыр.
Тәҙрәләрем асып, емдәр һибәм,
Асығып йөрөмәһен ҡошсоҡтар.
Был ғәҙәтте әсәй өйрәткәйне:
“Әрәм булмаһын, -тип,- валсыҡ та.”
Ҡәҙерҙәрен белдек беҙ ризыҡтың,
Бер ҡабымын әрәм итмәнек.
Тәмен белеп кенә йәшәп ятам
Үҙем тапҡан ауыр икмәктең.
Мохтаждарға ярҙам ҡулы һуҙыу -
Ололарҙан ҡалған бер ғәҙәт.
Әйтте әсәй: “Иртә торған уңа,
Таңда тороп, емдәр һалам ҡошҡа,
Изге ғәмәл ҡылыу - ул сауап.
Ана, ҡарап тора ҡыҙым ситтә,
Дауам итер мине бер заман.
Хеҙмәтемде күп түкһәм дә,
“Илтегеҙ,- тип,-күршеләргә,”-
Мең рәхмәт алып, ҡыуанып,
“Бүлешкәндән - бәрәкәт”, - тип,
Йондоҙҙарҙың беҙҙә ни эше бар?
Күҙ ҡыҫа ла һалҡын йылмая.
Алдап-йолдап, үҙенә саҡырып тора,
Гүйә, шаян ҡатын, йылмаяҡ.
Ә һин уға яҡын барып ҡара-
Яндырыр ул, көлгә ҡалдырып.
Осҡондарын сәсеп, зәһәр көлөр:
“Ни йөрөйһөң, аяҡ талдырып?
Миңә инде буйың етмәҫ”,- ти.
“Аҡыллылар ҡыумай булмаҫтайҙы,
Мин яндырам, көсөң етмәҫ”,- ти.
Шулай инде: кемде генә әле
Тик һиңә илтмәне юлдарым.
Осор ҡоштар кеүек талпындым,
Күңелемдә доғалар ятланым.
Саҡыра нисә йыл тыуған яҡ,
Онотолмай ҡояшлы бала саҡ.
Сит яҡта көндәрем - йыл кеүек,
Томанлыраҡ төҫлө зәңгәр күк.
Эскән һыу тәмдәрен һис кенә
Ашҡынам, тыуған яҡ, гел һиңә,
Саҡыра нисә йыл тыуған яҡ,
Онотолмай ҡояшлы бала саҡ.
Төнгө усаҡ балҡый күңелемдә,
Уйҙарым - хас ваҡыт сылбыры.
Арбай мине, ихлас саҡыра?
Далалағы һирәк-мирәк утта
Юлым ыңғай, төнөм яҡтыра.
Иркенәйеп китә һулыштарым,
Был ерҙәргә аяҡ баҫыуҙан.
Һис файҙа юҡ, онотайым, тиеп,
Урмандарға инеп ҡасыуҙан.
Әллә нисек, көтмәгәндә генә
Ғашиҡ итте тик бер күреүҙән.
Дала кеүек күңелдәре иркен
Милләттәштәр йәшәй был ерҙә.
Алтын сынйырынан башҡортомдоң
Таралғандыр һибелеп күп илгә,
Һағындырып, йөрәкһетеп мине
Дала моңо тынмай күңелдә.
Бәхетлеләр, бәхетлеләр генә
Муйылдарҙың хушбуй еҫтәренән
Күгәрсен күҙҙәрен яратам мин
Гөл-сәскәле йәйгә - ҡул һуҙырлыҡ,
Хәтфә үләндәргә баҫмайынса,
Еләктәрҙе өҙөп ҡапмайынса,
Ошо гүзәллекте ташлап китеп,
Тәҙрәмде ярып, ҡояш инде,
Селпәрәмә итте өлгөләрҙе,
“Етер йоҡлап ятыу айыу кеүек,
Ғүмереңде бушҡа үткәрмә, ти,
Ҡапыл килеп инеп бүлмәләргә,
Ҡояш ҡунған тәҙрә тупһаһына
Әллә ниндәй булды быйылғы йәй…
Әллә ниндәй булды быйылғы йәй,
Йәмдәрен дә хатта күрмәнем.
Елпелдәтеп сәскә-яулыҡтарын,
Йүгереп үткәнен дә һиҙмәнем.
Ҡурмас урынына ҡурҙы беҙҙе,
Үләндәрҙең көйөп китеүенән
Ә ҡайҙалыр туфан һыуы ҡалҡты,
Тигеҙ бүлмәй донъя утты, һыуҙы,
Етмәй, ахыры, быға даланы.
Самаларҙы оноттомо донъя?
Күпме уны һағынып көтәбеҙ ҙә,
Күбәләктәй елпеп йәй үтте…
(Һүрәттәр интернеттан алынды)