Мораҙым
+25 °С
Болотло
Бөтә яңылыҡтар
ФАЙҘАЛЫ КӘҢӘШТӘР
13 Апрель 2022, 14:28

Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләйек

Башҡортостан үләндәре  Ҡарағай бөрөһөнөң шифаһы  Ҡарағайҙың шифаһы һанап бөткөһөҙ күп. Энәһендә лә, бөрөһөндә лә, тамырында ла, ҡарағай сәскәһе һеркәһендә лә, тубырсығында ла, хатта һутында ла файҙалы матдәләр – витаминдар, кеше организмына кәрәкле минералдар, эфир майҙары, ыҫмала,  пинипикрин бар.  Мораҡ ауылында йәшәгән дарыу үләндәрен йыйыусы Аҫылбикә Мәжитова апайҙың кәңәштәрен гәзит биттәрендә даими баҫып барабыҙ. Тиҙҙән ҡарағай тубырсығының өлгөрөп етеүен күҙаллап, шифалы ҡайнатма эшләү серҙәре менән уртаҡлашыуын һораныҡ. -   Ҡарағай һеркәһенең файҙаһы, нисек итеп йыйып киптереүем, бал менән болғап дарыу эшләгәнем тураһында һөләгәнем бар, шулай уҡ уның йәшел тубырсыҡтарынан тәмле лә, файҙалы ла ҡайнатма эшләргә була. Тик тубырсыҡтарҙы бәләкәй сағында йыйырға өлгөрөр кәрәк. Ҡатып өлгөрмәгән булырға тейеш. Ҡайнатманы бик оҙаҡ ҡайнатырға тура килде. Тағыла оҙағыраҡ, уны ҡайнатҡан һауыт һабаны таҙартыуы. Сайыры һауыт ситенә йәбешеп ҡата ла ҡуя.  Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләү өсөн уның бармаҡ башындай ғына йәш тубырсыҡтарын 2 килограмм йыябыҙ. 2 литр һыуҙа ярты сәғәт тирәһе ҡайнатҡас, 2 килограмм шәкәр ҡомо өҫтәп, бөтәһе 2 сәғәт талғын утта ҡайнатырға кәрәк. Аҙаҡ уны банкаларға һалып, һыуытҡыста һаҡлағыҙ.  Ҡарағай бөрөһөн апрель аҙағы –май баштарында йыялар.  Йылдың нисек килеүенә ҡарап, ҡарағай бөрөһөнең өлгөреүе лә йыл да бер ваҡытҡа ғына тура килмәй.   Һындырғанда сайыры эсенән сыҡмаһа, һындырыуы ҡыйын, йәбешкәгерәк икән, тимәк, әле һуң түгел.Ә бөрөнө ҡаплаған япмалары асылып, тирелеп торһа, ваҡыт үткән була. Ҙур, ҡарт ҡарағайҙарҙың бөрөһө мөсһөҙ, бәрәкәтһеҙ. Бәләкәй, йәш ҡарағайҙарҙың тос,  йыйыуы ла күңелле, файҙаһы ла күберәк.

Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләйек
Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләйек

Бөрөнө йыйып, дөрөҫ итеп киптергәндә ике йыл һаҡларға була.
Уны күберәк йүткеректән дауа тип беләләр. Һис шикһеҙ, тын юлы ауырыуҙарынан яҡшы ярҙам итә. Төрлө вируслы ауырыуҙарҙы иҫкәртергә, бәүел, үтте ҡыуыуға булышлыҡ итә, яраларҙы уңалта, ҡанды таҙарта, цистит, бөйөр ауырыуҙарынан файҙалы.  Насар холестерины юғары булған сирлеләргә, ҡан баҫымы юғары булғандарға ла килешә. Ҡатын - ҡыҙҙарҙың климакс осорон еңеләйтә.
Дауаланыу ысулдары күп төрлө: 1аш ҡалағы ваҡланған бөрөнө ҡайнар һыуҙа ярты сәғәт ҡайнатырға, шунан баштағы һыу миҡдарына еткәнсе ҡайнар һыу өҫтәргә. Әҙләп көнөнә өс тапҡыр эсергә кәңәш ителә.

Ингаляция, компресс эшләү ҙә килешә. Рәсми медицина бындай төнәтмәне 12 йәшкә тиклемге балаларға рөхсәт итмәһә лә, халыҡ медицинаһында йәш балаларға ла эсерергә ярай тигән ҡарашта. Тик һыуҙы күберәк ҡушырға кәрәк.

Ауырлы ҡатындарға, әҫпе ҡалҡҡан осраҡта ла ҡулланыуҙы сикләргә тәҡдим итәләр. Әммә, әйтергә кәрәк, ул бик файҙалы дауа. Хатта умартасылар ҙа,  ҡарағай бөрөһөнән шәрбәт ҡайнатып,  яҙлы-көҙлө бал ҡорттарына бирәләр. Шулай иткәндә , ҡорттар яҡшы ҡышлай, эстәре китмәй икән.
Шифалы ҡарағай бөрөләрен  ваҡытында йыйып ҡалығыҙ, тик тәбиғәткә зыян килмәһен, - ти Аҫылбикә апай.

“Башҡортостан үләндәре” рубрикаһында уның яҙаларын биреүҙе дауам итербеҙ.

Айгөл АЙЫТҠОЛОВА яҙып алды.

Фото.

Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләйек
Ҡарағай тубырсығынан ҡайнатма эшләйек
Автор:Айгөл Айытҡолова
Читайте нас: